Dnia 9 czerwca b.r. o godz. 20.00 w Duszpasterstwie Akademickim „Piątka” w Łodzi odbyło się wydarzenie pt. „Nie tylko Mury … O Jacku Kaczmarskim inaczej”. Celem spotkania było zaznajomienie laików z życiorysem tego wybitnego poety oraz zwrócenie uwagi na aspekty jego dorobku artystycznego, które nie są powszechnie znane. 

Prelegentem był pan Krzysztof Nowak – przyjaciel i znawca twórczości Jacka Kaczmarskiego. Pan Nowak opowiedział o początkach swojej pasji, jednocześnie nawiązując do realiów PRL-u. Wspomniał o Kwadransie Jacka Kaczmarskiego – audycji w Radiu Wolna Europa, której był wiernym słuchaczem. Nagrywając powtórki audycji udało mu się później – dzięki zastosowaniu nowoczesnej jak na tamte czasy technologii – tak  „skleić” taśmy, aby wszystkie słowa piosenek (tzw. „interwencyjnych”, odnoszących się do wydarzeń politycznych) były słyszalne. Później przepisywał teksty na maszynie.

Dzięki zaangażowaniu pasjonatów takich, jak pan Nowak dyskografia Jacka Kaczmarskiego liczy 62 płyty kompaktowe. Część z nich to właśnie „piosenki interwencyjne”.  Uzupełnieniem boxu  Syn Marnotrawny (kompletu wszystkich płyt nagranych przez Kaczmarskiego) jest suplement  (7 płyt) i box Arka Noego, zawierający wszystkie Kwadranse wraz z bardzo interesującymi zapowiedziami poety. Później wyszedł box Ze sceny z koncertowymi nagraniami.

Nasz gość zwrócił uwagę na wieloznaczność utworów Kaczmarskiego, również tych, które miały charakter komentarza do wydarzeń politycznych i historycznych. Dzieła te mają bowiem wymiar uniwersalny, co sprawia, iż po latach są nadal aktualne. Choć Jacek Kaczmarski bez wątpienia był bardem Solidarności, nie można rozpatrywać jego twórczości tylko w tym świetle.  Sam Kaczmarski twierdził, iż opowiada o walce jednostki z siłami natury, które pragną ją zniszczyć. W czasach komunizmu w dużej mierze owe  „siły natury” uosabiane były przez system, dlatego część utworów, które wówczas powstały ma charakter polityczny. Należy jednak przede wszystkim pamiętać o egzystencjalnej refleksji, występującej praktycznie w całej twórczości artysty.

Prelegent odpowiedział na liczne pytania publiczności, m.in. o to, ile wierszy Kaczmarskiego nie zostało wykonanych w formie utworu muzycznego. Okazuje się, że istnieje 657 wierszy i 424 piosenki (albo 431, jeśli liczyć również te znane fragmentarycznie). Warto pamiętać również o operze bluesowej „Kuglarze i wisielcy” opartej na motywach powieści Wiktora Hugo Człowiek śmiechu.

Pan Nowak wspomniał również o słynnym programie Wojna postu z karnawałem wykonywanym przez Trio Kaczmarski, Gintrowski, Łapiński. Program dotyczy nowej Polski. „Jacek chciał pokazać, że ludzie zawsze będą borykać się z różnymi problemami i przeciwnościami losu, niezależnie od tego, jaki ustrój obecnie panuje”. Zdaniem naszego gościa główne hasła Wojny postu z karnawałem to:  „czas jest zawsze przejściowy, a chaos jest w was” i „chcesz, by to wszystko poszło na marne? tak jest!” (apel o przebaczenie).

Program Sarmatia cieszył się mniejszym powodzeniem, gdyż  był za trudny dla większości odbiorców. Za pomocą kodów kulturowych z I Rzeczypospolitej zostały w nim ukazane m.in. polskie wady narodowe.

W drugiej części spotkania pan Paweł Konopacki, członek zespołu Trio Łódzko-Chojnowskie wykonał cykl utworów Kaczmarskiego. Dzięki krótkim, ciekawym zapowiedziom pana Konopackiego, objaśniającym genezę poszczególnych piosenek słuchacze mieli sposobność przekonać się, jak niezwykle bogata pod względem odniesień kulturowych jest twórczość Jacka Kaczmarskiego. Szczególnie liczne są nawiązania do dzieł malarskich (m.in. Wojna postu z karnawałem; Encore, jeszcze raz; Krzyk).

Spotkanie cieszyło się bardzo dobrą frekwencją. Słuchacze mieli możliwość zdobyć wiedzę pozwalającą lepiej zrozumieć twórczość wybitnego artysty, a także – dzięki wspaniałemu występowi Pawła Konopackiego –  wyobrazić sobie klimat, jaki panował na koncertach Kaczmarskiego. Poezja barda Solidarności nie zdezaktualizowała się po upadku komunizmu – jej ponadczasowość zapewnia poecie trwałe miejsce w panteonie polskiej kultury.

Magdalena Gajur

Galeria: