Zapraszamy do obejrzenia i lektury relacji z przedostatniego zjazdu w ramach Akademii Skolimowskiej. Podczas weekendu 01.- 02. kwietnia 2023 roku, odbyliśmy kilka ciekawych spotkań. Odwiedzili nas:

1. Dr Przemysław Biskup (PISM, SGH) - Czy chińska hegemonia jest tylko kwestią czasu?

Doktor Przemysław Biskup zajmuje się analizą relacji międzynarodowych w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych ze szczególnym uwzględnieniem kwestii związanych z Wielką Brytanią wczoraj i dziś. Nasz Prelegent jest również wykładowcą w Szkole Głównej Handlowej - pracuje w Kolegium Gospodarki Światowej. 

Podczas spotkania dokonano analizy czynników decydujących o pozycji hegemonicznej państw na arenie międzynarodowej. Najmocniej skupiliśmy się na kwestiach politycznych i militarnych. Zdaniem dr. Biskupa na tytułowe pytanie spotkania należy odpowiedzieć negatywnie - zdecydowanie większe szanse na wygraną w rywalizacji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami ma Waszyngton. Dysponuje on bezkonkurencyjną armią, gdzie kluczowym komponentem ze względu na m.in. konieczność ochrony szlaków handlowych jest marynarka wojenna. Jej stadia rozwoju analitycy uszeregowali na brown water (ochrona strefy przybrzeżnej państwa), green water oraz blue water (dominacja na Oceanie Światowym). 

Następnie w kontekście Chin prześledziliśmy etapy powstawania kolonializmu. Historycznie, w przypadku Wielkiej Brytanii początek stanowiła aktywność inwestorów, którzy formowali kompanie handlowe. Dopiero po nawiązaniu silnych relacji handlowych w danym regionie, dołączała się armia brytyjska - która na początku niejako sondując nowe terytorium, wysyłała jedynie mały garnizon. Preferowane były niewielkie powierzchniowo przyczółki leżące w strategicznych miejscach (często cieśniny) - Gibraltar, Singapur, Malta, Róg Afryki. Warto w tym miejscu dodać, że lokalne garnizony składały się często z mniejszości etnicznych (Chińczycy, Hindusi), tak, aby ew. frustracja ludności kierowana była w ich stronę, a nie Brytyjczyków.

Chińczycy postępują odwrotnie niż Brytyjczycy kiedyś, zaczynając od relacji polityczno-militarnych, a inwestycje w państwach afrykańskich realizują przede wszystkim za pożyczki udzielane tym państwom, co może nie zdać egzaminu w długim terminie.

Przyjrzeliśmy się również problemom wewnętrznym rywalizujących potęg. Z jednej strony mamy kryzys demograficzny w Chinach, a z drugiej strony rosnące nierówności i uzależnienia od opioidów wśród Amerykanów. Jeżeli chodzi o kwestie demograficzne, nieco lepszą sytuację niż Chiny, mają Stany Zjednoczone, bowiem amerykańska tożsamość jest zbudowana na imigrantach, więc są w stanie dzięki nim nadrobić niską dzietność (obecnie pokolenie powojennej ,,eksplozji demograficznej” - baby boomers, zaczyna dominować). Chiny z kolei odznaczają się kulturą wybitnie zamkniętą na obcych, a chińskie społeczeństwo zostało trwale zmienione przez politykę jednego dziecka obowiązywała przez ponad 30 lat. Jeżeli zaś chodzi o sam współczynnik dzietności - od ponad 30 lat Chiny plasują się poniżej USA (dane Banku Światowego za 2020 r.: Chiny - 1.3, USA - 1.6). 

Bardzo dziękujemy za ciekawe spotkanie i dyskusję! 

2. Dr Artur Bartoszewicz (SGH, KSAP) - Szanse i wyzwania stojące przed polską gospodarką

Nasz kolejny Gość jest wykładowcą Szkoły Głównej Handlowej oraz Krajowej Szkoły Administracji Publicznej im. Lecha Kaczyńskiego w Warszawie. Doktor Bartoszewicz jest autorem licznych analiz i ekspertyz przeprowadzanych dla instytucji rządowych i międzynarodowych (OECD). Jest członkiem wielu rad nadzorczych oraz zasiada w radzie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, gdzie zajmuje się ewaluacją projektów finansowanych ze środków unijnych. W przeszłości nasz Prelegent pracował u boku prof. Zbigniewa Religi oraz prof. Mariana Zembali. 

Spotkanie dotyczyło miejsca polskiej gospodarki w ujęciu globalnym. Zostało to omówione na licznych przykładach, które pozwoliły dobrze zobrazować, to o czym mówi nasz Prelegent. Przykładowo, duńska firma VELUX (85% udział w przychodach branży okien) wylobbowała na szczeblu unijnym przepisy mające na celu wyeliminowanie konkurencji, głównie ze strony polskiego FAKRO. Zgodnie z nimi, szyby musiały mieć odpowiednią przejrzystość - co zapewniał jeden wytwórca w Kanadzie. Polski potentat w branży okien nie mógł jednak skorzystać z jego usług, gdyż miał podpisaną umowę na wyłączność z VELUXem (a zatem VELUX jest monopsonem). Polskie podmioty pomimo ponad 50% udziału w produkcji branży okiennej, wytwarzają mniej niż 5% wartości dodanej - warto przeanalizować to w kontekście tzw. krzywej uśmiechu (proces samej produkcji wytwarza najmniej wartości dodanej, najwięcej zaś wytwarzają procesy badań i rozwoju, a także marketing i dystrybucja). 

Problemem jest także kwestia nadzoru nad systemem bankowym, gdyż główny organ nadzorczy w Polsce  - Komisja Nadzoru Finansowego, ma problemy z rzetelnością (można wymienić tzw. politykę obrotowych drzwi: osoby pracujące w administracji publicznej, przechodzą do spółek sektora prywatnego, często wcześniej ,,nadzorowanych” - co jest wysoce korupcjogenne). Ponadto przewiduje się, że z 30 mld złotych zysku osiągniętych przez banki, za granicę wytransferowanych zostanie ok. 15 mld zł. Nasz Prelegent zasugerował zmianę sposobu ustalania oprocentowania kredytów przez banki - obecnie jest ono obliczane za pomocą stopy WIBOR. U podstawy jej ustalania leżą wzajemne transakcje dokonywane przez 14 największych banków - zatem wiele z nich jest sztuczna, byle tylko podnieść poziom WIBORu. 

Pokrótce też mogliśmy się dowiedzieć o trendach panujących w gospodarce światowej. Oprócz dekad globalizacji, mieliśmy w niej do czynienia z intensywną oligopolizacją poszczególnych branż (więcej na ten temat: relacja z III zjazdu - wykład prof. Rachwała dot. zmian w przemyśle). Coraz mniejszy udział ma gospodarka realna w porównaniu z wirtualną. Trzydzieści lat temu 85% inwestycji trafiało do tzw. gospodarki realnej, zaś 15% środków trafiało do wirtualnej. Obecnie ta proporcja się odwróciła z nawiązką (87% inwestycji - wirtualna, 13% inwestycji - realna). Co więcej, lockdown i związane z nim przerwanie łańcuchów dostaw podczas pandemii COVID-19 spowodowały odwrót od globalizacji. Państwa zaczęły znacznie silniej niż dotychczas wspierać swoje branże za pomocą środków z pomocy publicznej - promując zmiany strukturalne w gospodarce i wsparcie najbardziej innowacyjnych sektorów. W Polsce mieliśmy i mamy z tym problem - za pomocą środków unijnych dotowaliśmy często przedsiębiorstwa, które nie miałyby potencjału utrzymania się na wolnym rynku. Przy tym pomijane były branże kluczowe z punktu widzenia wytwarzania wartości dodanej. Przykładowo, do niedawna branża farmaceutyczna nie była uznawana w krajowej taksonomii za innowacyjną, więc nie trafiały do niej kluczowe inwestycje. 

Na koniec spotkania, Doktor Bartoszewicz zachęcił nas do mierzenia wysoko w naszych planach zawodowych i nabywania kompetencji, tak aby jak najlepiej służyć polskim interesom. Morał jest taki, abyśmy dążyli do stania się nie klasą średnią, lecz klasą wyższą.

Dziękujemy za spotkanie!

3. Minister Piotr Patkowski (Ministerstwo Finansów) - Światowe kryzysy makroekonomiczne w XXI wieku 
   
   

Piotr Patkowski jest obecnie podsekretarzem stanu w Ministerstwie Finansów oraz pełni funkcję Głównego Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych. Minister Patkowski zasiada w Radzie Narodowego Instytutu Wolności. W przeszłości pracował w ministerstwach Energii, Rozwoju i Technologii oraz w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów u boku obecnego premiera Mateusza Morawieckiego. Nasz Gość może pochwalić się bogatą działalnością społeczną: aktywnie działał w Kolibrze oraz naszym Stowarzyszeniu - był m.in. założycielem oddziału lubelskiego, a także wielokrotnym uczestnikiem Akademii Skolimowskiej.

Podczas spotkania rozmawialiśmy o przyczynach, przebiegu i skutkach trzech głównych kryzysach w gospodarce światowej. Pierwszym z nich był kryzys dot-com w 2001 roku spowodowany przez pęknięcie bańki spekulacyjnej związanej ze spółkami z branży IT. Kryzys ten pośrednio odczuła Polska - w 2003 roku stopa bezrobocia przekroczyła 20%. Między innymi to właśnie zła sytuacja gospodarcza w naszym państwie przyczyniła się do upadku rządów lewicy postkomunistycznej i wyniosła do władzy koalicję PiS-LPR-Samoobrona po wyborach w 2005 roku. Drugim kryzysem był kryzys finansowy (tzw. subprime), który rozpoczął się w 2007 roku. Wtedy to w odpowiedzi na ogólnogospodarczą recesję na skutek upadku banku Lehman Brothers, uruchomiono bezprecedensowy program luzowania ilościowego (QE, quantitative easing). Polegał on na skupowaniu przez banki centralne aktywów (obligacji) podmiotów prywatnych, jak i publicznych (na nowo definiując możliwość finansowania długu publicznego przez bank centralny), a tym samym pobudzania gospodarki poprzez finansowanie zadłużenia i wprowadzania dużych ilości pieniądza na rynek. W luzowaniu ilościowym przodował amerykański Fundusz Rezerwy Federalnej (FED) oraz później Europejski Bank Centralny (ECB) - po słowach dyrektora ECB Mario Draghiego (,,Będziemy ratować strefę euro za wszelką cenę”). Co może wydawać się zaskakujące, program QE nie wywołał wysokiej inflacji. Był to okres w którym regularnie notowaliśmy ujemną lukę produktową. Mieliśmy przez kilka lat do czynienia z umiarkowanym i stabilnym wzrostem gospodarczym. 

W miarę stabilna sytuacja została zahamowana przez pandemię COVID-19. Wówczas to rządy zdecydowały się na lockdown, czyli zatrzymanie działalności przedsiębiorstw (szczególnie silnie - w usługach), a także ograniczenie swobody przemieszczania się. Szczególnie silnie w Chinach, które wprowadziły ultrarestrykcyjną politykę zero-covid. Globalne łańcuchy dostaw zostały przerwane, co spowodowało przestoje w europejskim i amerykańskim przemyśle. Na Zachodzie bezrobocie chwilowo wzrosło, weszliśmy w okres recesji technicznej (spadek PKB przez min. dwa kwartały kw/kw). Banki centralne uruchomiły wtedy na szeroką skalę program QE - większy niż podczas kryzysu subprime. Narodowy Bank Polski przyłączył się do tej polityki, nigdy wcześniej go nie stosując- zaczął skupować obligacje Polskiego Funduszu Rozwoju i Banku Gospodarstwa Krajowego. Pomogło to sfinansować programy tarcz dla przedsiębiorców - łącznie wydano na ten cel ok. 200 mld złotych. Jednocześnie wybuch wojny na Ukrainie, ciągle odczuwalne skutki gospodarcze pandemii, doprowadził do bezprecedensowych wzrostów cen surowców i wzrostu potrzeb wydatków obronnościowych. Skutkiem tego jest również inflacja uwarunkowana czynnikami o zasięgu globalnym.

Pod koniec naszego spotkania w sesji pytań i odpowiedzi, omówiliśmy zasady kierujące polityką oraz mogliśmy się dowiedzieć jak wygląda typowy dzień pracy urzędnika państwowego. 

Dziękujemy Panu Ministrowi za przybycie! 

Dofinansowano ze środków Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033, NIW-CRSO