Krótkie rekomendacje dla Polski

Potrzebna jest pewna rozwaga w implementowaniu zasad zrównoważonego rozwoju z polskiej perspektywy. Nie do zaakceptowania są radykalne idee, takie jaki degrowth¹, szczególnie w obecnych położeniu Polski jako kraju dynamicznie się rozwijającego. Jest to idea przede wszystkim niesprawiedliwa, jak wykazał w niedawnym artykule, dr Tomasz Rożek². Bogate kraje Europy Zachodniej i Stany Zjednoczone miały prawo się dynamicznie rozwijać i zużywać zasoby od czasów rewolucji przemysłowej. Teraz odmawia się tego prawa biednym krajom Południa – w imię zrównoważonego rozwoju. Ekologiczne postawy obywateli państw Pierwszego Świata są mitem, w sytuacji, kiedy ,,świadomi ekologicznie” mieszkańcy wielkich miast ochoczo kupują ,,ekoprodukty” np. bambusowe słomki, nasiona komosy ryżowej i soję z drugiego końca świata (co oczywiście poprzez transport znacząco zwiększa emisję gazów cieplarnianych). Potrzebny jest powrót do produktów lokalnych – patriotyzm gospodarczy może w tym pomóc.

Pamiętajmy, że jako Polska odpowiadamy za 1% emisji gazów cieplarnianych³ i poczyniliśmy spory postęp od czasów transformacji gospodarczej – odnotowaliśmy 30% spadek emisji w ciągu ostatnich 30 lat. Powinniśmy realizować takie działania na rzecz powstrzymania zmian klimatycznych, które nie godzą w nasze interesy. W ten właśnie sposób można najlepiej przekonać społeczeństwo do koniecznych działań – odpowiedzialnością za dobro wspólne, którego musimy strzec i przekazać przyszłym pokoleniom.

1. Energetyka

Jest to kwestia najważniejsza w walce ze zmianami klimatu. W kwestii energetyki to przede wszystkim stopniowe odejście od spalania paliw kopalnych – głównie węgla. Jest to ciężkie zadanie, jako że 80% energii elektrycznej produkowanej w Polsce pochodzi właśnie z węgla. Jego zasoby powoli się kończą – wg Państwowego Instytutu Geologicznego zasoby operatywne (czyli takie, które jesteśmy w stanie wydobyć) węgla kamiennego wystarczą nam na 40-50 lat⁴, a węgla brunatnego na 20 lat przy eksploatacji wyłącznie z istniejących kopalni⁵. Wydobycie węgla kamiennego szybko spada. Przy utrzymaniu dynamiki spadku wydobycia, przestaniemy wydobywać węgiel kamienny w roku 2040. Istnieje wiele problemów z wydobyciem tego surowca w Polsce – pocięte uskokami i głęboko położone pokłady (inaczej niż w Australii, USA) – np. w Polsce przeciętna głębokość wydobycia to 700 m, w Chinach 450 m a w Indiach tylko 150 m. To powoduje, że koszty wydobycia są bardzo wysokie i nie są konkurencyjne w skali światowej – stąd rosnący import z Rosji a nawet z Australii. Ponadto rosną koszty emisji CO2 na szczeblu europejskim. Według prognoz Międzynarodowej Agencji Energii (MAE) ceny uprawnień do emisji w EU Emissions Trading Systems wzrosną z obecnych 52 EUR za tonę CO2 (w 2021 r. wzrost o 138 % r/r! – nowy cel redukcji emisji⁶) do 120 EUR w 2030 roku i nawet 190-350 EUR w 2050 roku⁷. To sprawia, że albo wyjdziemy z Unii Europejskiej (na co się na razie nie zanosi) albo boleśnie odczujemy skutki podwyżek prądu. Dlatego powinniśmy jak najszybciej pomyśleć o bezemisyjnych źródłach energii.

W przypadku Polski i naszych warunków klimatycznych będzie to przede wszystkim energetyka atomowa. Uran to nowoczesne, czyste i bezpieczne źródło energii, w przeciwieństwie do gazu – odpada zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego, gdyż wydobyciem uranu zajmuje się wiele państw – przede wszystkim Kazachstan, Kanada, Australia i Namibia⁸. Szczególnie bezpieczne są reaktory III i III+ generacji, zapewniające chłodzenie rdzenia w czasie silnej awarii. Np. prawdopodobieństwo uszkodzenia rdzenia wynosi 60 na 100.000.000⁹. Najnowszymi technologiami dysponuje Korea, Francja i Stany Zjednoczone. Na ograniczaniu rozwoju energetyki atomowej w Europie zależy przede wszystkim Niemcom, które to budują wspólnie z Rosją gazociąg Nord Stream II i które chciałyby czerpać zyski z odsprzedaży rosyjskiego gazu innym państwom Europy Zachodniej. Bardzo polecam wpisy na ten temat na blogu Jakuba Wiecha, który jest red. naczelnym Energetyka24 i śledzi zawiłości zw. z energetyką i geopolityką¹⁰.

Odnawialne źródła energii uznaję za dyskusyjne, bardzo drogie (nieefektywne bez dotacji UE), w przypadku elektrowni wiatrowych – pojawia się problem estetyczny – szpetoty krajobrazu, hałasu powodowanego przez turbiny i zagrożenia dla życia ptaków. Także to, że są one niezbyt stabilne, ze względu na to, że wiatr nie zawsze wieje, zresztą podobny zarzut można wysunąć w stosunku do fotowoltaiki – nie zawsze pogoda jest słoneczna. Dlatego potrzebujemy pewnej bazy (do tej pory jest to energetyka węglowa) – stabilnej i działającej nieprzerwanie. Jednak konieczne jest wspieranie innowacji w zakresie energii odnawialnej (zw. z wodorem, zgazowaniem węgla) – na razie jako uzupełnienie dla węgla i później atomu. Niestety nie mamy dużego potencjału dla elektrowni wodnych (małe spadki rzek, większość Polski to niziny).

2. Patriotyzm ekonomiczny – zwrot ku lokalności i wspieranie polskiej gospodarki (jak wykazały analizy Grant Thornton, 76 gr ze złotówki zysku zostaje w Polsce w porównaniu do 25 gr przy produkcie zagr.¹¹) a przy okazji znacznie zmniejszenie śladu węglowego.

To nie tylko kupowanie polskich produktów (w czym pomagają aplikacje takie jak Pola) ale wręcz zmiana paradygmatu ekonomicznego – na protekcjonizm (np. wspieranie ,,polskich championów”)

3. Rozwój transportu publicznego – miejskiego i dalekobieżnego (kraj. – m.in. walka z wykluczeniem transportowym na prowincji i międzynar. - np. w Europie wielką popularność ostatnimi czasy zyskują pociągi nocne w miejsce samolotów (ostatnio otwarte połączenia czeskiego przewoźnika Regiojet Praga-Split/Rijeka i planowane Warszawa-Ostenda przez Amsterdam i Brukselę¹², budowa RailBaltica, ostatnie połączenie Białystok-Kowno

4. Wzbudzanie miłości do ojczyzny i jej bogactwa przyrodniczego od najmłodszych lat. Edukacja klimatyczna (pomysł ostatnio przyjęty przez Ministerstwo Edukacji i Nauki), wycieczki do parków narodowych/krajobrazowych. Wzorem państw skandynawskich budowa przedszkoli i szkół na świeżym powietrzu (nawet wystarczy większą część lekcji biologii czy geografii zrealizować w lesie – czego dużo nauczycieli boi się robić ze względu na biurokrację i ciążącą odpowiedzialność). W liceach powinny być obowiązkowe praktyki w wybranej organizacji pozarządowej.

5. Tworzenie nowych parków narodowych (poszerzenie Białowieskiego PN, utworzenie Jurajskiego, Mazurskiego PN), prostsza procedura zakładania użytków ekologicznych, większa liczba parkingów leśnych.

6. Kolejna rekomendacja dotyczy rolnictwa. Rozwój rolnictwa ekologicznego, agroturystyki, dbałość o estetykę krajobrazu (także w miastach) – niestety wystąpiły ogromne szkody środowiskowe po II WŚ na skutek ogromnych subsydiów dla rolnictwa, niszczenie tradycyjnego, różnorodnego krajobrazu zastąpienie go monokulturami. Dużo złego uczyniła Wspólna Polityka Rolna – jest to dobrze opisane¹³

7. Dbanie o retencję wody – jako sposób na ograniczenie negatywnych skutków suszy. Więcej zieleni w miastach – dbanie o małą retencję wody poprzez zielone trawniki, skwery¹⁴.

8. Dbałość o estetykę krajobrazu – szczególnie potrzebne w dobie zalewu banerów reklamowych, ,,styropianozy” i betonu (najlepszy przykład to ostatnie otwarcie betonowego rynku w Janowie Podlaskim – na potrzebę którego wycięto 100 drzew i gdzie po przecięciu wstęgi wszyscy schowali się pod zadaszenie¹⁵) – wprowadzenie regulacji dot. estetyki przynajmniej w regionach turystycznych

9. Wzrost efektywności energetycznej – zahamowanie uciekania energii np. termomodernizacje budynków, zmiany w przemyśle (zamknięty obieg surowców)

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Korpusu Solidarności - Rządowego Programu Wspierania i Rozwoju Wolontariatu Systematycznego na lata 2018-2030