Zrównoważony rozwój a zmiany klimatu.

Krzysztof Kiśluk, Alicja Król, Magdalena Dutkiewicz

Na początek zdefiniujmy, czym są zmiany klimatu. Zmiany klimatu to nie tylko globalne ocieplenie (czyli wzrost średniej temp. powierzchni Ziemi) ale także ,,zmiany w przestrzennym rozkładzie opadów, częstotliwości występowania susz, fal upałów i innych ekstremalnych zjawisk pogodowych czy zakwaszania oceanów”¹.

Od ok. 1950 roku odnotowano ocieplenie klimatu o 1°C. Przyczyną jest zwiększona emisja gazów cieplarnianych do atmosfery - dwutlenku węgla (ok. 75% udziału w emisji gazów cieplarnianych), metanu (19% emisji), podtlenku azotu (ok. 6%) i gazów przemysłowych (freony i podobne związki – ok. 2%). Koncentracja samego dwutlenku węgla jest największa od 14 milionów lat i stanowi bezprecedensowy wzrost.

Ryc.1 Koncentracja dwutlenku węgla w atmosferze. Badania na rdzeniach lodowych. Źródło: Siple Station Ice Core, CDIAC

Mimo faktu, że antropogeniczne emisje stanowią jedynie 5% wszystkich emisji, są one niezbilansowane w cyklu węglowym. Uwalnianie z rezerwuarów nowych porcji gazów cieplarnianych poprzez przede wszystkim spalanie paliw kopalnych, przemysł (w tym transport) i rolnictwo (metan). Jedynie połowa naszych emisji jest pochłaniana przez oceany i ekosystemy lądowe. Druga połowa odkłada się w atmosferze, zatem odpowiada za ocieplanie się klimatu.

Ryc. 2. Globalny bilans węglowy. Antropogeniczne emisje CO2 z paliw kopalnych, przemysłu i zmian użytkowania terenu (na górna połowa), absorbowane przez atmosferę, ekosystemy lądowe i oceany (dolna połowa). Źródło: http://naukaoklimacie.pl/cdn/upload/583632b806630_global-carbon-project-2016-18.png

Zmiany klimatu nie omijają również Polski. Z najnowszego raportu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej wynika, że nasz klimat gwałtownie się ociepla. Średnia temperatura powietrza w latach 1951-1960 wynosiła 7°C, tymczasem w dekadzie 2011-2020 było to już 9°C. Rok 2020 był najcieplejszy w historii europejskich pomiarów, w tym dla Polski, tak jak zima 2019-2020 (np. średnia miesięczna temperatura stycznia była wyższa od normy o 3,7°C, a lutego o 4,6°C). Wzrasta także poziom mórz, w tym Morza Bałtyckiego (dla Świnoujścia wzrost poziomu to 1,82 cm/10 lat, a dla Władysławowa 2,12 cm/10 lat). Doświadczamy ujemnego bilansu wodnego, tak jak ekstremalnych zjawisk powodowych (tornad, gwałtownych nawałnic, powodzi błyskawicznych, fal suszy). W okresie 1951-1981 była jedna susza co 5 lat, w kolejnych 3 dekadach – co 2 lata, a obecnie (od 2013 r.) – susze występują co roku. IMGW potwierdza, że tempo zmian klimatycznych obserwowanych od ok. 170 lat (rewolucji przemysłowej) jest bezprecedensowe i same zmiany wywołane są przez działalność człowieka².

Co do antropogenicznego pochodzenia zmian klimatycznych nie ma wątpliwości zdecydowana większość klimatologów (z badań literatury nt. zmian klimatu wynika, że 97-100%)³. Oficjalne deklaracje popierające stanowisko IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu), że ,,emisje gazów cieplarnianych i inne antropogeniczne czynniki są główną przyczyną (bardzo prawdopodobne – 95%) obserwowanego globalnego ocieplenia się klimatu od połowy XX wieku” wydały akademie nauk z całego świata, w tym Rosji, Chin, Indii, Brazylii czy państw afrykańskich, a więc państw którym ograniczanie emisji gazów cieplarnianych nie jest na rękę, zatem ciężko tutaj mówić o lobbingu⁴. Można o nim mówić raczej w przypadku organizacji zaprzeczających wpływowi człowieka na zmiany klimatu, takich jak Global Climate Science Team, założonego przez koncern paliwowy Exxon. Naukowcy Exxona już w 1982 r. dowiedli, że człowiek znacząco przyczynia się do wzrostu temperatury na Ziemi⁵ Jednak w 1989 r., zarząd spółki oficjalnie zanegował te badania (mimo że stosował je na użytek wewnętrzny) i kazał ogłaszać, że ma zastrzeżenia do zarówno dotychczasowych badań, jak i organizacji takich jak IPCC. Wykupywano reklamy w New York Times i Wall Street Journal w celu zasiewania wątpliwości i krytykowania pracy klimatologów. Exxon mimo wycofania się z tych praktyk, lobbował polityków i urzędników w Białym Domu (przekazał ok. 2 mln dolarów)⁶.

W skali globalnej, zmiany klimatu to także wzrost temperatury i susze, nawet w Lesie Amazońskim – produktywność biologiczna spadła do takiego stopnia, że w najbliższych latach stanie się źródłem emisji CO2 a nie katalizatorem tego gazu. Skutki zmian klimatu na Ziemi będą bardzo trudne do zatrzymania, jeśli obecny poziom emisji się utrzyma. Prawie niemożliwe po osiągnięciu tzw. punktów krytycznych np. stopienia lodowców, tajania wiecznej zmarzliny. Wywołują one tzw. sprzężenia zwrotne, czyli wzmacniają efekt cieplarniany. Na przykład, gdy rośnie temperatura, wieczna zmarzlina topnieje, uwalnia się metan (gaz cieplarniany) w formie wybuchów (pozostawiając kratery), tym samym wzmacniając stężenie tego gazu w atmosferze, a zatem przyspieszając zmiany klimatu.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Korpusu Solidarności - Rządowego Programu Wspierania i Rozwoju Wolontariatu Systematycznego na lata 2018-2030