Zrównoważony rozwój, a zmiany klimatu – cz. III

Szczegóły

Utworzono: 16 listopad 2023

Ekologia a dziedzictwo i tożsamość

Hasło ,,zrównoważony rozwój” jest obecnie odmieniane przez wszystkie przypadki. Podawane są różne definicje, np. Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju z 1987 r. ,,Nasza wspólna przyszłość” uważa, że „zrównoważony rozwój to taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”¹. Ponadto zasada zrównoważonego rozwoju jest obecna w Konstytucji RP. Artykuł 5. głosi, że: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”². Można się zgodzić z tym również z pozycji konserwatywnych, niechętnych radykalnemu, ideologicznemu aktywizmowi w stylu Młodzieżowego Strajku Klimatycznego czy Extinction Rebellion (postulują zero emisji od 2025 r.!³). Argumentacja miłości do ojczystego domu – ojkofilii, dbałość o ziemię przodków i chęć przekazania jej przyszłym pokoleniom jest nie tylko dla nas zdecydowanie bardziej przekonywująca. Dobrze o tym pisał brytyjski filozof, publicysta i konserwatysta, Roger Scruton w ,,Zielonej filozofii”. Tak o jego podejściu do ochrony przyrody pisała Bernadetta Gołębiowska na łamach ,,Pressji”: „Zdaniem Scrutona rozwiązanie problemów o skali globalnej wymaga odwołania się do tego, co lokalne. Ojkofilia bywa również impulsem do osobistego zaangażowania – jesteśmy skłonni bronić miejsca, w którym żyjemy. Prowadzi do pogłębiania relacji z ludźmi poprzez związki z tym co lokalne, bliskie codzienności. Potrzeba przywiązania i przynależności realizuje się we wspólnocie, w konkretnym miejscu”⁴

Właśnie takie stanowisko legło u podstaw licznych stowarzyszeń ochrony dziedzictwa przyrodniczego w Stanach Zjednoczonych (wymienić można ,,conservationists” takich jak Teodore Roosevelt czy John Muir, którzy założyli wiele nowych parków narodowych), czy Wielkiej Brytanii. W Polsce pionierami ochrony przyrody byli tacy ludzie jak Jan Gwalbert Pawlikowski, taternik (dokonał licznych wejść na szczyty i do jaskiń; orędownik utworzenia Tatrzańskiego PN), encyklopedysta i działacz Ligi Narodowej. Napisał on pierwszą nowoczesną i zgodną z ustaleniami ówczesnej nauki ustawę o ochronie przyrody z 1934 r. i był inicjatorem powstania Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli (obecnie Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i jej Zasobów – IUCN, znana m.in. z publikowania Czerwonej Księgi gatunków zagrożonych) oraz Ligi Ochrony Przyrody⁵. Jego syn Michał, także był taternikiem oraz działaczem Obozu Młodej Polski i Stronnictwa Narodowego. Miłość do natury i piękna pejzażu przebija się również w dziełach konserwatywnego publicysty Józefa Mackiewicza – sprzeciwiał się on w ,,Buncie rojstów” państwowym, biurokratycznym interwencjom i był za zrównoważonym korzystaniem z zasobów natury przez lokalnych mieszkańców Polesia. Bronił ich praw do łowienia ryb i oczyszczania lasów z suchodrzewia – ograniczanych przez sanacyjną biurokrację⁶. Co więcej, wśród prekursorów diety jarskiej w Polsce były osoby związane z Narodową Demokracją! Na przykład zafascynowany platonizmem i romantyzmem Wincent Lutosławski – bliski przyjaciel Romana Dmowskiego, założył w 1903 roku stowarzyszenie Eleusis, którego członkowie w celu odrodzenia moralnego narodu polskiego, ślubowali czterokrotną wstrzemięźliwość od ,,rozpusty, alkoholu, tytoniu i hazardu”. Lutosławski wielokrotnie wypowiadał się bardzo pozytywnie o diecie jarskiej, członkowie Eleusis spotykali się w zakładzie leczniczym dr. Tarnawskiego, sławnym na całą Polskę z powodu stosowanych tam kuracji (oczywiście jednym z jej elementów był wegetarianizm). To właśnie od wstrzemięźliwości praktykowanej w Eleusis powstało przyrzeczenie harcerskie, że ,,harcerz nie pije i nie pali”⁷.

Wróćmy do samego zrównoważonego rozwoju. Ideę tę wypełniają działania podejmowane zarówno na szczeblu rządowym, organizacji pozarządowych, jak i konkretnych przedsiębiorstw w ramach CSRu (corporate social responsibility – społeczna odpowiedzialność biznesu). Zacznijmy może od przyjętej przez ONZ rezolucji - Agendy 2030. Wpisuje się ona w cały cykl działań ONZ dotyczących ZR– wymieńmy chociażby Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro (1992), Milenijne Cele Rozwoju (2000-2015), szczyt w Johannesburgu (2002), Rio (2012) czy słynne Porozumienie Paryskie dot. walki ze zmianami klimatu (2015)⁸. Agenda 2030 zakłada zrealizowanie 17 celów zrównoważonego rozwoju do roku 2030 – m.in. wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu, działania w zakresie ochrony środowiska (zarówno w obszarze biosystemów wodnych jak i lądowych), powstrzymanie zmian klimatu – poprzez m.in. inwestycje w odnawialne źródła energii, zmniejszenie liczby odpadów – poprzez ograniczenie konsumpcjonizmu i upowszechnianie gospodarki o obiegu zamkniętym czy recyklingu, powstrzymanie chorób zakaźnych, zapewnienie powszechnego dostępu do edukacji i służby zdrowia, przebudowa miast w duchu przyjaznym mieszkańcom, działania na rzecz równości płci (szczególnie w państwach rozwijających się)⁹. To przede wszystkim jest realizowane poprzez współpracę między agencjami ONZ a rządami i konkretnymi zrzeszeniami przedsiębiorstw. Nastąpiła implementacja celów zrównoważonego rozwoju do prawa unijnego. Komisja Europejska monitoruje ich realizację przez państwa członkowskie¹⁰. W Polsce cele ZR są realizowane przez odpowiednie instytucje państwa oraz inicjatywy takie jak Forum Odpowiedzialnego Biznesu. FOB współpracuje z NGOsami, przedsiębiorstwami, administracją i środowiskiem naukowym. Bada i monitoruje polityki CSR i jest na bieżąco ze światowymi trendami w zakresie sustainability – organizuje Targi CSR, tworzy Ranking Odpowiedzialnych Firm, Kartę Odpowiedzialnego Przywództwa itp. ¹¹.

CSR opłaca się samym firmom. Świadomi i wrażliwi społecznie inwestorzy nagradzają przedsiębiorstwa, które przyczyniają się do dobrobytu społeczności. Domagają się tego, aby firma dbała o środowisko naturalne i swoich pracowników zgodnie z ideą CSR (corporate social responsibility) – czyli społecznej odpowiedzialności biznesu. Powoli odchodzi do lamusa popularny szczególnie w latach 80. i 90. paradygmat shareholdingu – promowany przez neoliberalnych ekonomistów z Miltonem Friedmanem na czele. Uważał on, że jedyną społeczną odpowiedzialnością biznesu jest generowanie zysku, a zatem dywidend dla akcjonariuszy.¹² Koncepcja stakeholdingu (interesariuszy) prezentuje zupełnie inne podejście niż shareholding. Interesariusz to każdy podmiot wpływający na przedsiębiorstwo bądź odczuwający skutki jego działalności¹³. Może być to pracownik, konsument, mieszkaniec miasteczka, w którym dana firma operuje, urzędnik – zatem stakeholding jest pojęciem znacznie szerszym. To założenie, na którym opiera się działania w ramach CSRu. Oczywistym jest, że osiąganie zysku, a więc i dywidend pozostanie głównym warunkiem funkcjonowania firmy na rynku. Jednak istnieje wielu krytyków CSR, przede wszystkim wśród ekonomistów związanych ze szkołą monetarystów i austriacką. Wspomniany przed chwilą Milton Friedman uważał, że społeczna odpowiedzialność biznesu jest niedemokratyczna przynajmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, akcje w ramach CSR zwykle są podejmowane w zarządzie danej firmy, a ich skutki oddziałują zarówno na konsumentów – droższe produkty, jak i na pracowników – niższe pensje. Poza tym, CSR może być sprzeczny z działaniami rządu wybranego przez demokratyczną większość wyborców. Dobrym przykładem z naszego podwórka może być poparcie zagranicznych korporacji dla ruchów LGBT (np. Parady Równości w Warszawie), programy stażowe wyłącznie dla kobiet i polityka Diversity, Equality & Inclusion – różnorodność, równość i włączenie, czyli sztuczne wewnętrzne wymogi w korporacjach zatrudniania i integracji określonego odsetka osób o innym kolorze skóry/LGBT/niepełnosprawnych czy kobiet. To było sprzeczne z praktyką działania rządu Zjednoczonej Prawicy. Zatem sądzę, że powinniśmy być co najmniej ostrożni wobec polityk CSR realizowanych przez korporacje. Szczególnie kiedy przyjmują one formy radykalnego, ideologicznego aktywizmu – czerwona lampka powinna się zapalić, kiedy używa się nowomowy np. rasowy rachunek sumienia (‘racial reckoning’), a także kiedy specjalny nacisk położony jest na np. parytety wobec różnych mniejszości¹⁴.

Należy docenić również, że Kościół katolicki z troską pochyla się nad problematyką ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Człowiek powinien wykazywać głęboki szacunek dla Stworzenia, którego jest częścią oraz opiekować się naturą niczym sprawiedliwy władca dbający o swoich poddanych. To również uderza w postawę antynatalizmu tak modną obecnie w progresywnych kręgach – odbierania mu moralnego prawa do rozmnażania się argumentując to tym, że dzieci emitują gazy cieplarniane lub że życie i śmierć jest jednym, wielkim cierpieniem¹⁵ Ale to też nie znaczy, że powinien robić ze środowiskiem i innymi ludźmi to, co mu się podoba. Encykliki papieskie poświęcone katolickiej nauce społecznej począwszy od Pawła VI (Populorum progressio z 1967 r.), przez Jana Pawła II (Laborem exercens z 1981 r., Sollicitudo rei socialis z 1987 r., Centessimus annus z 1991 r.) i Benedykta XVI (Caritas in veritate z 2009 r.)¹⁶, a kończąc na Franciszku (Laudato si z 2015 r. i Fratelli tutti z 2020 r.)¹⁷ krytykują nieograniczony wzrost i konsumpcjonizm, promują pokój na świecie, traktują o prawach pracowników i przedsiębiorców, dostrzegają problemy degradacji środowiska naturalnego. Przykład konkretnej inicjatywy, która powstała w odpowiedzi na encyklikę Franciszka, to projekt Caritas Laudato si. Udziela on grantów na lokalne projekty ekologiczne, organizuje konferencje, warsztaty i podejmuje liczne akcje edukacyjne¹⁸. Ciekawą ideą jest również ekonomia komunii katolickiego ruchu Focolare. Promuje ona kulturę dawania i relacji zamiast kultury posiadania – zysk ma być narzędziem pomnażania dobra. Wspólnicy po zaakceptowaniu idei i przyłączeniu przedsiębiorstwa, 1/3 zysku przekazują na wypłaty dla siebie i pracowników, 1/3 na cele społeczne i 1/3 na budowę kultury komunii (jedności)¹⁹.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Korpusu Solidarności - Rządowego Programu Wspierania i Rozwoju Wolontariatu Systematycznego na lata 2018-2030

Podcast - Ochrona Środowiska

Szczegóły

Utworzono: 10 listopad 2023

Podcast zrealizowany przez Stowarzyszenie Studenci dla Rzeczypospolitej w ramach realizacji serii poświęconej najważniejszym zagadnieniom społeczeństwa obywatelskiego z perspektywy młodego pokolenia.

Cały cykl obejmuje szeroką tematykę: od przedstawiania sposobu funkcjonowania państwa i jego wpływu na rozwój społeczny po rozmowy z ekspertami nt. Zagadnień społecznych związanych z danymi problemami.

Projekt sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030